Nazwisko Windak bardzo dobrze komponuje się w wielickim kręgu nazwisk, których genezą jest kopalnia. Takie nazwy „odkopalniane” to właściwie nazwy odzawodowe np.Walacz i nazwy proste np. Bałwan. Nazwisko Windak w sposób łatwy i pozornie pewny przywodzi na myśl urządzenie kopalniane tj „windę”. Windak byłby obecnym „windziarzem”, czyli tym który obsługuje urządzenie zwane windą. Problemem jednak jest, że windę jako urządzenie wynaleziono w poł. XIXw. w USA, a nazwisko notowane jest przynajmniej od końca XVIw. Można próbować łączyć nasze nazwisko z niemieckim czasownikiem „winden” czyli nawijać, wciągać. W kopalni oczywiście było sporo urządzeń, których zasada działania opierała się na nawijaniu lin i w następstwie wyciąganiu, przesuwaniu urobku solnego. Teza ta jest wzmacniana przez wprowadzanie nazw niemieckich do kopalni przez nadzór niemieckojęzyczny i nowinki techniczne zazwyczaj pochodzące z Niemiec, czy Austrii. Tak jak widać, windak musiałby być osobą związaną z obsługą takich urządzeń.

Wszystko co powyższe wygląda fajnie i niestety złudnie, bo istnieje kilka problemów.

1. W kopalni soli w Wieliczce nie było takich górników, którzy nazywaliby się „windakami”, są natomiast górnicy, którzy zajmowali się i obsługiwali  kieraty, kołowroty itp. Nazwa tych górników to „trybarze” i co ciekawe; w Wieliczce w metrykach XVIIw. występuje rodzina o nazwisku „Trybarz” pisana jako „Trÿbarz”.
2. Pierwsze zapisy nazwiska „Windak” są związane ze wsią Trąbki i musiało tam powstać najwcześniej ok. 1580r. co jest jednak mało prawdopodobne.
3. Wszystkie powyższe rozważania i wiązania nazwiska Windak z „windą”, czy „winden” pozornie bezsporne są jednak tezami nie popartymi żadnymi zapisami historycznymi, czy kręgiem historyczno-geograficznym występowania nazwiska Windak. Szukanie etymologii nazwiska prze „windę”, „winden”, „Benedykta”, „bindugę” itd. jest „chodzeniem po ciemku” i czystą spekulatywną zabawą słowną. Metodologia (tzw. brzytwa Ockhama) określenia pochodzenia nazwy, typu nazwiska winna być prosta, powinna mieć poparcie zapisu historycznego, a ponad wszystko musi być poparta genealogią.
4. Lingwiści polscy nie wiążą nazwiska Windak powiązanego z nazewnictwem kopalnianym czy technicznym.

   To skąd właściwie to nazwisko?

   Nazwisko Windak to zniekształcone staropruskie imię Windikō, które oznacza syna Winde. Windikō jest więc nazwiskiem odojcowskim podobnie jak nazwiska Tomasik-  syn Tomasza, Piotrowicz-  syn Piotra, Jacobson-  syn Jakuba czy McArthur-  syn Artura itd.

   Windak właściwie oznacza „POCHODZĄCEGO Z RODU WINDE. Ród ten w dawnych Prusach był znaczącym rodem, czego dowodem jest istnienie aż 14-stu miejscowości pochodzących od tego rodu. 13 miejscowości zwało się po prusku dosł. wsiami Windego czyli Windekaymami. Kaym [pol. kajmy, kiejmy] to rodzaj wsi pruskiej, wsi obronnej gdzie dawniej był gródek lub dwór. Drugi rodzaj wsi pruskiej to lauks [pol. ławki] to wieś otwarta, czyli pola. Takie rozróżnienie wsi zaistniało w okresie krzyżackim, bo w okresie staropruskim kaym i lauks stanowił jedność jak w innych krtajach dwór i wieś z polami. (więcej na ten temat w sekcji HISTORIA PRUSÓW / DO PRZYJŚCIA ŚW. WOJCIECHA) Do dzisiaj w Polsce istnieje tylko jedna miejscowość o pierwotnej nazwie pruskiej, są to Windykajmy pod Kętrzynem. Zniekształcenia pierwotnych pruskich nazw miejscowych i osobowych są związane z zapisem nazwy pruskiej na łacinę, na j. niemiecki i wreszcie na j. polski. Dodatkowe zmiany w pisowni były związane z wymową, lub z błędami pisarzy np. stara pruska nazwa  pewnej wsi pod Olsztynem WINDE-KAYMEN  zmieniała nazwę na Windtkeim- Windtken- Windikendorf- Windeken  Windken , a po 1945 roku na polskie ..........Wołowno. W późniejszym okresie nazwy miejscowości modą niemiecką ulegają skróceniu, i wtedy to powstają nazwy miejscowości Windyki k. Mławy gdzie mieszkają właściciele o nazwisku Windyka, Windyk k. Iławy gdzie mieszkają Windykowie, a w Windaku k. Chełmży mieszkają Windakowie.

   Windakowie wywodzą się z miejscowości Windak.  W czasach krzyżackich wieś posiadała dwie nazwy tj. nazwę Windak (wspominaną w 1400 roku) i Nydecke -wynikało to z faktu ustanowienia typowego majątku rycerskiego na prawie pruskim stworzonego przez Krzyżaków, a mającego ok. 8 łanów (prawdopodobnie przyłączono do dawnej dwułamowej wsi obronnej Windak sąsiednią nowo powstałą wieś Nydecke o pow. 6 łanów. Nazwa Nydecke to w uproszczeniu po polsku znaczy Nowa Wieś. Windak stał się przysiółkiem Nydecke, a właściciele tj. Windakowie zaczęli pisać się odmiejscowo czyli von Nydecke [pol. z Nydecke], lecz nadal są zwani swym pierwotnym nazwiskiem.

   Zagadnienie pochodzenia nazwy Windak było rozpatrywane przez zespół lingwistów kierowany przez prof. Witolda Taszyckiego^[1].  Naukowcy ci,  nazwę Windak wraz z innymi pięcioma nazwami włożyli w grupę „nazw niejednoznacznych etymologicznie, które można analizować jako niemieckie". Zespół prof. Kazimierza Rymuta^[2] podobnie myśląc wyprowadzał nazwisko nasze jako :

1. "Słowianin, także obcy przybysz" od nazwy  ludu Wenetów przeniesionej później na Słowian -[stwniem.] Winida
2. słowa [niem.] der Wind - wiatr

   Ciekawe, że te dwa zespoły polskich naukowców nie wzięły pod uwagę tożsamości nazwy miejscowej z nazwą osobową. Naukowcy też nie wzięli pod uwagę częstych nazw miejscowych i osobowych z rejonu północno-wschodniej Polski. Słowniki pruskich nazw osobowych i miejscowych są wydane przez naukowców królewieckich już w latach 20-tych XX wieku.tj. G. Garullisa^[3] i R. Trautmanna^[4].